|
KÖSEDAĞ İLE İLGİLİ EFSANELER VE SÖYLENCELER
a: Efsaneler
KÖSEDAĞ EFSANESİ VE DİKİLEN TAŞLAR
Sivas'ın 80 km doğusunda Zara-Suşehri ilçeleri arasında yer alan Kösedağ koynundaki efsanelerle bu savaşın hatıralarını taşımaktadır.Halkın inanışına göre bu savaşta esir düşen Köse Süleyman bir selçuklu komutanıdır ve mezarı Kösedağ'ın zirvesinde bulunmaktadır.Tarihi belgelerde adı geçmemesine rağmen halk Köse Süleyman'ın beraberinde az sayıda askerle Kösedağ'ı terketmeyerek şehit düşene kadar savaşmış bir Selçuklu komutanı olduğuna inanır.Bir başka inanışa göre ise Danişmentliler döneminde şehit olan bir askere ait olması da muhtemeldir.Köse Süleyman ziyareti 2812 metre yükseklikte,kabir ve namazgahtan oluşur.
Moğolların yöreyi kasıp kavuran istilasından kurtulan bölge insanı,gönlünde yatan yenilmezlik duygusunu,Moğollar'a olan kinini Köse Süleyman'ın şahsında sembolleştirir.Onu destan kahramanı yapar.Asırlar boyu gönüllerde yaşatılan bu kahramanla teselli bulmaya çalışır.
Her yıl Temmuz ayının birinci Cumartesi günü Kösedağ daki türbesi ziyaret edilir ve bu tören bu bölgede yaşayan halk tarafından yıllardır gelenek olarak sürdürülür.Bu törenlerle ilgili olarak hiç kimseye bir çağrı yapılmaz ancak ülkenin her tarafından ve yurt dışından akın akın gelen ziyaretçiler Köse Süleyman'ın kabrini ziyaret eder adağı olanlar kurbanlarını keserler.
Gelen ziyaretçiler ve yöre halkı belirtilen tarihte Kösedağ'ın iki yanında soğuk suları ile ünlü Sakaröküz ve Çataloluk yaylalarında konaklar.Kesilen kurbanların etinden yapılan etli pilav ve ayran ile ziyafetler verilir.Çok hasta olupta gelemeyenlere şifa niyetiyle etli pilav götürülür.Öğlen namazı cemaatle kılınır.Şehitler için Kuran-ı kerim okunur.Zirve ile konaklanan yerin arası yaklaşık 1 saat sürer.Buraya gelen ziyaretçiler Köse Süleyman'ın kabri etrafında dönerek Fatiha ve İhlas surelerini okuyarak şehitlerin ruhlarına hediye ederek isteklerini dile getirirler.
Ziyaretçilerin yaptığı bir diğer iş ise, ziyaretçilerin tabiri ile Asker Dikmektir.Ziyaretçiler dağın yamaçlarında bulunan uzun taşları arkasına bir başka taş koyarak dikerler ve ''Benim yerime Köse Süleyman'a asker ol'' derler.Dikilen her taş Köse Süleyman'ın askeri olarak vatanı korur.Bilhassa dağın yamacına çıktıkça bu taştan askerlerin sayısının arttığı görülür.Halk orada önceden dikili olan taşlarıda Köse Süleyman ile şehit olmuş askerler olarak düşünmektedir.Her yıl başka bir coşkuyla savaş yad edilir.Selçuklu dönemine ait ok uçları,kalkan parçaları,düğmeler hatta askerlerin giydiği kaputlara benzeyen giysiler Kösedağ'ında sürü otlatan çobanlar tarafından bulunmuştur.Geminderesi'nde bir yol yapım çalışması sırasında bulunan demir örme iki zırh Sivas Müzesi'nde sergilenmektedir.
Kösedağ'ın dumanlanan başı ile memleketimizin sorunları arasında ilişkiler kurulmuş,I.Dünya Savaşı'nda Ruslar Çardaklı'ya girdiklerinde Kösedağ'ın zirvesinde topların patladığı,Kore savaşı'nda ve Kıbrıs Barış Harekatı'nda dağdan seslerin geldiği ve akşamları ışıkların saçıldığı söylenmektedir.Köse Süleyman ziyareti ve çevresi Kültür Bakanlığı,Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu'nun 07.03.1986 tarihli kararı ile SİT alanı olarak tescil edilmiştir.
Köse Süleyman'ın kabrinin 5 km uzağında kadınların dua okuduğu Allı Gelin adı verilen taş ile 5-6 km kadar uzaklıkta iki ayrı yerde Osman Gazi ve Hacı Ahmet Evliyalarının türbeleri bulunmaktadır.
SAKAR ÖKÜZ EFSANESİ
Kendisi başlı başına bir efsane olan Kösedağ'ın yaylarında biri olan Sakaröküz yaylası için şu efsane anlatılır.Yayladan inme zamanıdır.Eşyalar,peynirler, yağlar toplanıp hazırlıklar tamamlanır.Yayladan inecek köylülerden birinin bir deri bir kemik kalmış bir öküzü vardır.Köylü gidilecek yola bakar ve hayvanının yolda başına bela olacağını düşünerek orda bırakmaya karar verir.Ve hasta cılız öküzünü orada bırakarak yayladan iner.
Kış geçip tekrar yaylaya çıkıldığında köylü öküzünün akibetini merak eder ve ona ait kemik parçası aramaya koyulur.Düşüncesine göre sakar öküzü ya soğuktan yada kurda kuşa yem olarak ölmüştür.Birde bakar ki öküzü bıraktığı yerde tovnaklarıyla yerleri eşeleyen,tozu dumana katan,böğürdüğü zaman etrafı inleten bir öküz var.Bakar ki geçen yıl bıraktığı sakar öküzü tavlanmış gelişmiş eşi bulunmaz bir öküz olmuş.Bu durumdan çok utanmış ve demişki 'Ey Allahım senin koruduğun, senin sakladığın ancak sana kurban olur' diyerek sakar öküzünü orada kurban eder.Öküzün kanının aktığı yerden soğuk bir su kaynamaya başlar ve etrafı yeşil gür otlarla kaplanır.O günden sonra o suyun çıktığı yaylaya Sakaröküz yaylası adı verilir.
b: Söylenceler
* Emekli öğretmen Turan Akpınar 1944 yılında ailesiyle birlikte Kösedağ'daki yaylaya gider.Babası Hüseyin efendi,yaylaya yeni bir yurt yapmaları gerektiğinde oğlu Turan ve işçisi Aziz'i kağnı arabasıyla taş sökmeye gönderir.Turan ve Aziz,yurt yapımı için gerekli olan taşları kolayca yaylalarının yakınındaki şehitlikten söküp arabalara yüklerken ak sakallı bir atlı yanlarına yaklaşır,öfkeli bir şekilde elindeki kamçı ile Turan'a vurmaya başlar.Bir müddet Turan'ı kamçıladıktan sonra,kimin oğlu olduğunu sorar.Turan ''Hüseyin'in oğluyum'' deyince atını obaya doğru sürer.Hüseyin efendiyi bulup aynı şekilde sorgusuz sualsiz onuda kamçılamaya başlar.Kızgın bir ifade ile ''Adamların şehitliği söküyor,hemen oraya git söktükleri taşları eksiksiz yerine koy'' diye bağırır.Hüseyin efendi doğru şehitliğe gelir,taşların hepsini eksiksiz yerine koyup,yaptıklarına bin pişman obaya döner.
* Aksu köyünden Hasan Şahin'in anlattıkları:Ben Kösedağ'da 20 sene davar yaydım.Kıbrıs savaşında Köse Süleyman'ın kalkıp gittiğini gördüm.Gece zifir karanlıkta davar yayarken türbeden yeşil bir ışık yandı gece gündüz oldu.O ışık ebemkuşağı gibi açtı ve gitti.Yörede yaşayan bir çok insanda Hasan Şahin'in anlattıklarını teyit ederek kendilerininde bazı şeylere şahit olduklarını ifade ettiler.Aynı şekilde yine birçok kişi Köse Süleyman'ın Kore ve Kıbrıs savaşına gittiği konusunda hemfikirdir.
D) TÜRKÜLERDE KÖSEDAĞ
Kösedağı derler büyük manzara
Bir yanı Suşehri bir yanı Zara
Otur Çiçekli'ye zülfünü tara
Gezip eylenmeli orda bir zaman
Zara dedikleri Kösedağ engini
Yaylaya çıkarlar fakir,zengini
O güzel çiçekler dökmez rengini
Çekil duman Kösedağ'ın başından
Kösedağ başında acı su yoktur
Soğuk su başında menevşe çoktur
Böyle güzel yayla bir yerde yoktur
Durup eylenmeli orda bir zaman
Kösedağı derler benim durağım
Evel yakın idim şimdi ırağım
Yanmaz iken yanar oldu yüreğim
Çekil duman Kösedağ'ın başından
Kösedağ başında yayılan taylar
Varmı benim gibi emeği zaylar?
Siz de duydunuzmu yıldızlar,aylar?
Kalıp eylenmeli orda bir zaman
Kösedağ başında kar bölük yatar
Kızılırmak coşmuş köpükler saçar
Peyniri,kaymağı ucuza satar
Çekil duman Kösedağ'ın başından
Kösedağ Süleyman'ı duman bürüdü
Anuklu�da kar kalmadı eridi
Kırat menzilini aldı yürüdü
Gezip eylenmeli orda bir zaman
Kösedağ,Kösedağ sana ne oldu?
Sarardı güllerin hep birden soldu
Bize ne olduysa Mevla'dan oldu
Çekil duman Kösedağ'ın başından
*************************************
İki turna kalktı Kösedağı'ndan
Doğru geçer Erzincan'ın sağından
Seher vakti de kuşluk çağından
Bir de bizim ele uğran turnalar
Turnamın kanadı bir karıştelden
Çekerim ayrılık ne gelir elden
Dertli bülbül gibi ayrıldım gülden
Birde bizim ele uğran turnalar
*************************************
Gemin Deresi Zara
Ne güzel bir manzara
Ölmeden kavuşayım
Yine o diyarlara
Özledim çok özledim
Köyü sılayı
Vur davulcu oynayalım Sivas halayı
Vur davulcu oynasınlar Sivas halayı
Kösedağ'a çıkmalı
Bizim ele bakmalı
Yarim gelin giderken
Kınasını da yakmalı
Özledim çok özledim
Köyü sılayı
Vur davulcu oynayalım Sivas halayı
Vur davulcu oynasınlar Sivas halayı
*************************************
Kösedağ kanat gerer üstüne
Yiğit gardaş mert davranır dostuna
Sahip çıkan hemşehrine dostuna
Gardaş sen Suşehri'nin neresindensin?
Kösedağ yaylasının zirvesindenmi?
Tödürge gölünün çevresindenmi?
Kızılırmağın çevresindenmi?
Gardaş sen Zara'nın neresindensin?
|
