TÜRBELER
A) Adıyaman Merkezde Bulunan Türbeler
Gazğan Dede ( Gazi han Dede ) : Gazi han köyünde bulunmaktadır. Aileler erkek çocukları olsun arzusuyla buraya gelir dua ederler ve ziyarete ait olan bir kaşık alır eve götürürüler Duaları kabul olur da erkek çocukları dünyaya gelirse bir takım kaşık satın alır getirir ziyarete bağışlarlar. Doğan Çocuğun ismini de Gazi han veya Gazi kurarlar. Çocuk yedi yaşına gelinceye kadar her yıl buraya gelir bir adak kurbanı keser onunla yemek yapar ikram ederler.
Ebazer el-Gıffari : Adıyaman’ ın 5 Km. doğusundadır. Asıl ismi Cündüp. Sahabeden Ebazer olduğunu söylenir. Künyesi olan Ebazer El-Gıffari diye anılır. Genelde evlenecek ya da sünnet olacaklar düğün konvoyu ile gelir, dilekleri kabul olsun niyeti ile dua ederler. Türbeyi Dördüncü Murat’ ın Rabi Revan fethinden dönerken H.1136’da yaptırdığı rivayet olunmaktadır.

Şeyh Abdurrahman Erzincan ( Zey ) : İndere ( Zey ) köyünde bulunur. Sinirsel hastalığa yakalanan kişileri üç hafta Cuma akşamları ( Aralıksız ) getirir o gece orada geçirmesi sağlanır. Cin çarpmasına müptela olanlar da aynı şekilde buraya getirilir. Rivayete göre türbe IV. Murat tarafından yaptırılmış olup, türbenin içinde aslen Erzincanlı olup daha sonra Adıyaman’ a yerleşen Şeyh Abdurrahman Erzinvani’ nin ailesi ve kızının sandukası bulunmaktadır.

Mahmut El Ensari : Adıyaman’ ın 7 Km. doğusundadır. Ebazer El Gıffari’ nin güneydoğusundaki Ali Dağı üzerindedir. Tarih taşında 1126 yazmaktadır. Ancak bu tarih tamir tarihi olabilir. Dua ve dileklerin kabulü için gelinir. Dua ve dilekleri kabul olanlar burada adaklar adar yemekler yapar eş ve dostlarına ikram ederler. Sahabeden olduğu, İslam ‘ ın fetih kılıcını taşıyarak geldiğini ve Adıyaman’ da şehit düştüğü rivayet edilir. Türbesinin Dördüncü Murat tarafından yaptırıldığı rivayet edilir.

Abdul Musa ( Adil Musa ) : Adıyaman’ ın kuzeyinde, Kerkişin köyünde bulunmaktadır. Piknik amacıyla gidenlerin yanında bir dileği olan da buraya gider, orada dilekte bulunanlar yatıra ait kaşıklardan bir tanesini evine götürür. Daha sonra dileği olduğunda bir takım kaşıkla birlikte adak olarak bir kurban getirir keser yemekler yapılıp eş ve dosta ikram ederler.
Ayrıca burada irmik helvası da yapılır. Helva yapılırken dilek tutularak karıştırılır. O dilek gerçekleşince de bir kurban adak edilir. Yine bu kurbanın etinden yapılan yemeğin yanında irmik helvası da pişirilir.
Çocuğu olmayanlar da genellikle buraya gelir. Dilek dilerler, şayet çocukları olursa bir kurban getirerek burada keser. Doğan çocuğuna da Abdul Kadir ismini verirler.

Abdul Gani Baba : Merkez Çarşı Camii avlusunda bulunmakta, Cuma gecesi yatsı ezanından önce sala okunduğu sırada kadınlar dileklerde bulunmak için buraya gelirler.

İzollu Baba : Merkez Sıratut Camii’ nin avlusunda ve caminin bitişiğindedir. Abdul Gani Baba’ya gidildikten hemen sonra, İzollu Baba’ya 7 Cuma gidilir, dilek tutulur. Dilekleri gerçekleşince Abdul Gani Baba’ ya kel köfte, İzollu Baba’ ya ise büskivi ( Püsküt) götürülür orada dağıtılır.

Hacı Ezber Baba : Musalla Mahallesi, Atatürk İlköğretim Okulu’ nun Güneyinde bulunur. Adıyaman’ da tarikat şeyhlerinden olup, buraya dua etmek, dilekte bulunmak maksadıyla gidilir.

Mıraz Dede : Varlık Mahallesi sınırları içerisinde olup, Tarım İl Müdürlüğünün Güneydoğusu ve Hacı Ebzer Baba türbesinin de güneydoğu tarafında bulunur. Dileklerin kabul olması niyetiyle 7 akşam güneş batacak sıralarda buraya gidilir.

Çoban Dede : Mıraz Dede’ nin Güney tarafında ve Rızam Bey pınarının da yakınındaydı. Mır az Dede’ ye gittikten sonra buraya 7 akşam güneş aşacak vakitte gidilir, dilekte bulunulur. Yedinci gidiş bittikten sonra aş ( Pilav ) ve pekmezli tablama götürülüp dağıtılırdı.

Karanlıh Zeyrat ( Ziyaret ) : Eskisaray Mahallesi, bir aralık İlköğretim okulunun batı yanında sokak arasındadır. Hasta olanlar şifa bulmak, dileği olanlar da dileklerinin gerçekleşmesi niyeti ile giderler.

Öksüz Cami : Kalenin kuzey eteğindedir. Gölbaşı caddesi, Eski saray mevkiine girişte sol taraftan dar bir merdivenle çıkılır “ Pehlivan Hessen gilin zeyratı “ da denir. Burası sıtma hastalığına yakalananlarca ziyaret edilir. Çocuk olsun, büyük olsun sıtmaya yakalananlar buraya getirilir. Avlusunda bir yere yatırılır, oraya ait üç tane taş hastanın baş tarafına konulur ve hastanın ön tarafına ya da yine o mekana ait çalı-çırpıdan birkaç tane yakılır. Bu arada hasta rahatlayınca bir miktar para bırakılarak gidilir, Ziyarette bırakılan bu paraya “ ÇIRALIK “ denir. Bu paraları genellikle oranım bakımıyla meşgul olanlar veya ihtiyaç sahipleri alırlar.

Heci Efendi : İmam Ağa mahallesinde, stadyumun bitişiğinde bulunmaktadır. Genelde Cuma günleri gidilir. Adak adanır, gerçekleşince de kurbanlar kesilerek yemekler yapılıp dağıtılır. Ziyaret yerlerinde yapılan bu yemeklerin ortak adı “ LOKMA “ dır.

Tekonın Zeyratı : Ziraat Bankası’nın batı sokağında bulunur. Ağlayan, korkup bağıran (Halk arasında huysuz tabir edilen ) çocuklar götürülür. Orada uzatarak yatırırlar, birer fatiha okur çıkarlar.

Kefreş Baba : Ayrancı pazarında, fırının bitişiğindeki evde bulunmaktadır. Çocukların ziyareti de denir. Halk arasında huysuz tabir edilen, çok ağlayan, korkarak bağıran çocuklar buraya getirilir. Ziyaretin içine yatırılır. Çocuklar hastalıklarından kurtulsunlar niyeti ile de elbiseleri çıkartılarak buraya bırakılıp öyle gidilir.

Tabahana ( Tabakhane ) : Mimar Sinan İlköğretim okulunun doğu yanındadır. Çocukların kötü huylarının gitmesi, evde kalmış genç kızların bahtının açılması için kuyunun etrafında üç kere dolandırılırdı. Ayrıca buradan evlere su da getirilir ve etrafa sepilir. Yine “ Kırkbasan “ tabir edilen hastalığa yakalanan çocuklar da buraya getirilerek yıkanır ( Çimdirilir )

Cehonın Zeyratı : Yeni pınar Camii’ nin güneyinde sokak içinde yer alır. Burada’ da yine özellikle çok ağlayan çocukların ağlanmasının kesilmesi ümidiyle getirilir. Ziyaret edilir, ağlayan çocuğa ait bir alet veya gömlek bu ziyaret yerinde bırakılır ki; çocuktaki ağlama hastalığı burada kalmış olsun.

Ulu Baba : Kerkişin Köyü’ne yakın yol üzerindedir. Dabaz hastalığına yakalanan, kaşıntı hastalığı olan bu ziyaretgahının çamurundan sürerek şifa bulmayı ümit eder.

Yeni Kardaşlar :Atatürk Stadının güney bitişiğinde olan yedi kardeşe ait mezar için bazı tarihi kayıtlara göre eski Pirin şehri civarında ( Yedi Şehit ) namına yapılmış bir manastır bulunduğudur. Bu şehitler puta tapan babalarının evde bulunmadığı bir sırada babalarının yapmış olduğu putları kırarak ancak Allah’ ın Hz. İsa’ nın dediği gibi olduğunu halka ilan edince babaları gelir bu yedi oğlunu da öldürür. Bundan dolayı Adıyaman’ a Yediyaman denildiğinde söylenmiştir. Buraya da dua ve dilekte bulunmak için gidilir. Adaklar adanır.

Yelbaba Zeyratı :Tekel müdürlüğünün kuzeyindeki yol ağzında bulunur. Soğuktan dolayı vücuduna sancı girenler bu ziyaret yerine uğrar. Mezar başında bulunan taşları vücuduna sürer. Orada bulunan ağacın dallarına bez ( Çapıt ) bağlar. Aynı şekilde Şeyh Muhiddin Arabi Camii’ nin kuzeyinde ve sosak içinde bulunan yatır için de “ Yelbaba “ denilir. Burada yapılan işlem de aynıdır.

Şeyh Muhyiddin Arabi Camii ve Türbesi : Mutasavvuf ve Alim olan Şeyh Muhyittin Arabi buraya gelmiş bir müddet kalmış burada evlenmiş ve daha sonra buradan ayrılmış olduğu rivayet edilir. Onun hatırasına bu mekânda batı tarafındaki ara sokaklardan birinin içinde yer alır. Onun hatırasına bu mekânda yapılan cami ve avlusunda mezarlar bulunmaktadır.

Hesan Mekki ( Hasan Mekik ) : Sababeden olduğu, bayraktar olup Adıyaman’ ın fethi esnasında şehit düştüğü rivayet edilir. Hocaömer Mahallesi belediye binasının batı tarafındaki ara sokaklardan birinin içinde yer alır. Halk tarafından özellikle Cuma geceleri ziyaret edilir.

Meryem Ana ( Halk dilinde Meryem Ana ) :
Rızambey pınarının doğu tarafından birkaç metre uzağına düşen yerde, yerden kaynayan bir suyun oluşturduğu balçık şeklinde bir mekandır. Ciltte oluşan yararların şifası için oraya gidilir. Çamuru cilde sürülür veya çamur eve götürülerek evde de sürülebilir. Bu mekanda özellikle bir parça etmek ve bir adet kuru soğan bırakılarak geri dönülür.

Arap Dede : Pirin ( Perre ) mevkiinin kuzey tarafında dere içinde bulunmakta. Suriye’den buraya geldiği, saf bir insan olduğu söylenen ve zatın türbesine dilek ve adaklarda bulunmak için gidiliyor.

Türmüz : Adıyaman’ ın kuzeyinde Türmüz köyünde bir ağaçlık ve çeşmesini bulunduğu yere eskiden halk arasında vücudunda kaşıntısı olan ve bugünkü deyimiyle Alerji, ı günkü deyimiyle dabaz olan çocuklar buraya götürülür. Çocuğun vücudu bu çamurla sıvanır. Kuruduktan sonra da yıkanarak şifa beklenir.

B) ADIYAMAN MERKEZ İLÇESİNİN DIŞINDA BULUNAN TÜRBELER
Şeyh Musa : Adıyaman’ ın merkez Olgunlar ( Harun ) köyünde bulunun Sahabe tarafından görevli sancaktar olarak buraya geldiği rivayet olunan bu ziyaret mekanına halk arasında daha çok kısmeti bağlanmış olup ta açılması dileğinde bulunmak isteyenler gider.

Hacı Yusuf : Kahta ilçesi Sarıdana ( Bozmiş ) köyünde bulunmaktadır. Nakşibendi Halifelerindendir. ( Vefatı 1260 ). Deli olan veya sinirsel hastalığı bululanlar buraya götürülür. Ayrıca cin çarpmasına müptela olanlar da buraya getirilir., bu gece burada yatması sağlanır. Halk arasında deli olarak gidenin akıllı olarak gedenin akıllı olarak geri döneceğine inanılır.

Çıplak Dede :
Salamut ( Sarı Harman ) köyü yolu köyü yolu üzerinde bulunur. Karışıklı akitleşmek ve yemini pekiştirmek için buraya gidilir. Türbenin bulunduğu mekandan bir çöp dahi alıp götürülmemesi gerektiği, aksi takdirde illaki bir kaza veya bela ile karşılaşabileceğine inanılır.

Zeynel Abidin : Adıyaman’ ın 15 Km. doğusunda Uludam Köyü, Akyurt mezrası’nda bulunan türbenin Hazreti Ali’ nin torununun torunu Zeynel Abidin’ e ait olduğuna inanılmaktadır. Dileklerde bulunmaya gelinir. Dileği yerine gelenlerin adak adamadığı ve ayrıca sıkça piknik için gidilen yerlerdendir.
Sofraz ( Besni Üçgöz Köyü ) (Heceli Bey ) : Sinirsel hastalığı olanlara şifa bulunması umuduyla götürülür. Yine Besni ilçemizde; Türbesi olmayan fakat makamı bulunan Cüneyid Dede ( Çündi Bağdatlı ) ve eski Besni mevkiinde; Zevra, Hacı Zeybek, Halil Baba (Hello Baba) Şeyh Mustafa Hoca ve Tılamız Baba gibi türbele de bulunmaktadır.

Ebu Sadık : Kahta ilçesinin 3. Km. kadar doğu tarafındadır. Sahabeden bir zat olduğu rivayet edilir. Daha çok çocuğu olmayan kişilerin uğrak yeri durumundadır.

Üzeyir Peygamber Camii ve Türbesi : Üzeyir peygamberin buraya gelerek bir müddet kaldığı ve tekrar gittiği ama daha sonra tekrar dönüp burada vefat ettiği yer olarak bilinen her mekân olup, Gerger-Nemrut Doğ yol ayrımı noktasında Alidar köyü’nde bulunmaktadır.

Sefvan Dede ( Sefvan ibni Muattali Zevkani ) :
Sahabeden ve fil Vakası’ na adı karışan Sefvan’ ın da bu zat olduğu rivayeti var. İran’ ı fethe gelen İslam ordusuyla geldiği ve burada şehit düştüğü rivayet edilir. Dileği bulununlar ve özellikle Sara hastalığı olanlar şifa arama niyetiyle giderler. Samsat ilçemizin Birik ( Taşkuyu ) köyü sınırları içinde bulunmaktadır. Bunun yanında Samsat ilçemizde Melükül Efdal Türbesi, Kırmacık Köyü’ nde Şeyh Hamza Türbesi, Tepeönü Köyündeki, Dilbasan, Cafur tepecik, Cihanbeyi yatırları ve Mehmet Gazi paşa türbesi, Kilisan yolu üzerindeki Arslan Paşa türbeleri de bulunmaktadır.

Ubade Hazretleri ( Udad bin Beşr ) :
Sahabedendir. Rivayetlere göre Hazreti Udade Amr bin Ümeyye’ nin müfrezesi ile bayraktar olarak Adıyaman’ a gelmiştir.

Hz. Süraka : Kahta ilçesinde bulunmaktadır. Peygamberimizin ( s.a.v. ) in Hizreti esnasında yüz deve alabilmek için Hz. Peygamber ve Hz. Ebubekir’ i mağaranın ağzına kadar takip eden daha sonra da bu işten vazgeçip bilahare Müslüman olan sahaabi zattır. Ya da Kitabeye göre Hz. Ömer’ İN kardeşinin oğlu olduğu rivayeti de bulunmaktadır.

Menzil : Kahta ilçesinin doğusunda bulunan ve Nakşibendi tarikatına mensup şeyhin bulunması ile tüm dünyanın dikkatini çeken manevi havaya sahip bir köydür. Ayrıca sahabeden bir zat olduğu rivayet edilmekte olun; Büyükbey ( Kibriz ) Köyü’ndeki izin oğlu Türbesi ile Kahta’ nın Narsırtı Köyü’ ndeki Yine oğlu türbesi de bu ilçe sınırları içinde bulunmaktadır.

Şeyh Muhammet Türbesi : Tut ilçe Merkezinde bulunan bu türbeden yatan zat’ ın Adıyaman merkez indere ( Zey ) Köyü’ nde metfun olan şeyh Abdurrahman Ersincani’ nin oğlu olduğu rivayet edilir.