Erzurum'un Kurtuluşu
| Erzurum'un Kurtuluşu |
| |
|
MİLLİ MÜCADELEDE ERZURUM
Anadolunun hiçbir yerinde I. Dünya Savaşının dehşeti Erzurumdaki kadar görülmemiştir. Harp, göç, katliamlar, tifüs gibi çeşitli felaketler her şeyi yok etmişti.
30 Ekim 1918de Mondros Mütarekesi nin imzalanmasıyla bölgede yeni bir durum ortaya çıkmış, mütarekenin 7 ve 24. maddeleri Erzurum halkını büyük bir telaş ve kuşkuya sevk etmiştir. Bu maddeler Vilayet-İ Şarkıye yi adeta Ermenilere peşkeş çekiyordu. Doğu Anadoluda Ermenilerin büyük Haycsdan (Ermenistan) idealleri karşısında Erzurum insanı kendi üzerine düşen milli görevi yerine getirerek, 10 Mart 1919da Vilayet-i Şarkıye-i Müdataa-i Hukuk-u milliye Cemiyeti nin bir şubesini Erzurum da açtı.
MUSTAFA KEMAL PAŞA ERZURUMDA
İstanbul Hükümeti, İtilaf Devletlerinin baskıları sonucu, Anadoluda asayişi sağlamak amacıyla ordu müfettişlikleri teşkil etli. Bu tasarı gereğince. Doğu Anadolu da ki 9. Ordu Müfettişliğine Mustafa Kemal Paşa tayin edildi. Mustafa Kemal Paşa ya verilen talimata göre, Trabzon, Erzurum, Sivas, Van Vilayetleriyle Erzincan ve Canik müstakil livalarına gereken emirleri verebileceklerdir. Mustafa Kemal Paşa ya verilen bu geniş talimattan da anlaşılacağı üzere, O nun görevi yalnızca Samsun ve havalisindeki asayişsizliğe son vermenin ötesinde idi. Anadolu ya ayak basar basmaz yapmaya başladığı işlerde bunu ortaya koymaktadır.
Mustafa Kemal Paşa 3 Temmuz 1919da Erzuruma geldi, ilk karşılama merasimi Erzurumun batısında on yedi kilometre uzaklıktaki Ilıca da yapıldı.
Mustafa Kemal Paşa Erzuruma gelişinin ertesi günü 4 Temmuzda Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini ziyaret etti.
Mustafa Kemal Paşa, 5 Temmuz 1919da yakın arkadaşları ile bir toplantı yaptı. Toplantıya Karabekir Paşa, Rauf Bey, Eski Vali Münir Süreyya, Ordu Müfettişliği Kurmay Başkanı Kazım Beyler katılmışlardı. Toplantıda bulunanlar, Mustafa Kemal Paşa ya sonuna kadar yardım edeceklerine, onu lider olarak kabul ettiklerine dair söz verdiler.
ERZURUM KONGRESİ
(23 TEMMUZ - 7AĞUSTOS 1919)
Erzurum Kongresi, I. Dünya Savaşı’nın uğursuzluğunu acımasız maddeleri ile tamamlayan Mondros Mütarekesi’nin (30 Ekim 1918) uygulanmaya başlandığı tarihlere rastlamaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun imzalamak zorunda kaldığı mütarekenin 24. Maddesi: “Vilâyat-ı Sitte’de karışıklık çıktığı takdirde, bu vilâyetlerin herhangi bir kısmının işgal hakkını İtilâf Devletleri muhafaza ederler” şeklinde düzenlenmişti. Söz konusu vilâyetler: Erzurum, Van, Bitlis, Elazığ, Diyarbakır ve Sivas vilâyetleridir ve mütareke belgesinin İngilizce olan metninde bu vilâyetler “Ermeni Vilâyetleri” olarak ifade edilmiştir. Bu durum, öteden beri varlığı hissedilen Ermeni tehlikesini tekrar gündeme getirmiş ve meseleye yönelik duyarlılık ilk olarak kendini, İstanbul’da, “Vilâyat-ı Şarkıyye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti”nin kurulmasıyla göstermiştir.(Aralık 1918) Daha sonra Mart 1919’da Erzurum’da bu cemiyetin bir şubesinin açılmasıyla beraber bölgedeki teşkilatlanmanın öncülüğü yapılmış, bundan sonra Erzurum, Milli Mücadele’nin temellerinin atıldığı önemli merkezlerden biri haline gelmiştir. Şehrin Ermenilere verileceği söylentileri bir panik havası yaratmış, bu ortamda halk cemiyete sıkı sıkıya bağlanıp bölgenin ve vatanın kurtuluşu için çare yolları aramaya başlamıştır.
Bu süreç içerisinde toplanan Erzurum Kongresi, savaşlar, antlaşmalar ve mücadelelerle uzayıp gelen tarih zincirinin önemli bir halkasını oluşturmuştur.
Kongrenin ilk günü yapılan oylama ile Mustafa Kemal Paşa, Kongre başkanı seçilmiştir. 23 Temmuz’da başlayıp, 7 Ağustos’a kadar süren kongrede alınan kararlar şu şekilde özetlenebilir:
1- Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür ayrılık kabul edilemez;
2- İşgal ve müdahaleler sonucu Osmanlı Devletinin dağılması halinde millet tek vücut olarak yurdunu savunacaktır;
3- Vatanın bağımsızlığını korumaya İstanbul Hükümeti’nin gücü yetmediği takdirde, geçici bir hükümet kurulacaktır.
4- Bu hükümet milli kongre tarafından seçilecektir;
5- Kongre toplantıda değilse bunu Heyet-i Temsiliye üstlenecektir;
6- Kuvâ-yı Miliyeyi etken ve milli iradeyi hakim kılmak esastır;
7- Hıristiyan azınlıklara siyasî hakimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez;
8- Manda ve himaye kabul edilemez; Milli Meclis’in hemen toplanmasını ve hükümet işlerinin meclis denetiminde yürütülmesini sağlamak için çalışılacaktır |
| |
|
|
| |
| Erzurum'un kurtuluşu ile ilgili şiir |
| |
|
Erzurum'un kurtuluşu
Doğu Anadolu’nun bağrından kopan Erzurum
Rus demedi Ermeni demedi her engeli aştı geçti
Buram buram tarih kokan bu yerlere
Destanını yazdı geçti
Sevin,gül,oyna
Geç dadaşım bar başına
Nene Hatun tam karşımda
Gülümsüyor sanki bana
Savaş kazanıldı Erzurum da
Gerek cephede gerek meydan da
Gavur Boğanda, tabyalar da
Dadaşım en önde namlu ucunda
Dadaşlar coşar bugün bar başında
Bazen düğün bazen sofra başında
Aşıklar atışır kendi tarzında
Kurtuldu Erzurum 12 Mart’ta
|
| |
|
Halil Çolak
|
|
12 Mart Erzurumun Kurtuluşuna
Bir oniki mart sabahıydı müjdeci oldu her can,
Dalga dalga yayıldı, karış karış an be an,
Dedi budur senin bu yurda ancak son ahde vefan,
Ya şehit ol ya gazi sona ersin bu tufan,
Karıştı şehadetler tekbirler ezanlara,
Binlerce selam olsun destanlar yazanlara,
|
| |
|
Gürbüz Papağan
|
|
12 Mart Erzurumun Kurtuluşuna
Bir oniki mart sabahıydı müjdeci oldu her can,
Dalga dalga yayıldı, karış karış an be an,
Dedi budur senin bu yurda ancak son ahde vefan,
Ya şehit ol ya gazi sona ersin bu tufan,
Karıştı şehadetler tekbirler ezanlara,
Binlerce selam olsun destanlar yazanlara,
|
| |
|
Gürbüz Papağan
|
|
|
|
 |
|
