KURTULUŞ SAVAŞI VE TURGUTLU

Turgutlu 29 Mayıs 1919 tarihinden 7 Eylül 1922 tarihine kadar Yunan işgali altında kalmıştır. Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşından yenik olarak çıkmasından sonra imzalanan Sevr Anlaşması ile ülkeyi paylaşan batılı devletler Yunanlıların da Ege'yi işgal etmelerini kabul etmişlerdi. Buna dayanarak Yunan ordusu 15 Mayıs 1919'da İzmir'i, 29 Mayıs 1919'da da Turgutlu'yu işgal etmiştir. Kasabanın savunulması amacıyla kurulmuş olan Turgutlu Müdafaa-i Osmaniye Cemiyeti ve onun milis kuvvetleri işgale direndiyse de başarılı olamamış ve daha geri hatlara çekilerek mücadelesini oradan sürdürmek zorunda kalmıştır. İlçeyi işgal eden Yunanlılar sıkıyönetim ilan etmişler ve saat 21.00'den sonra sokağa çıkmayı yasaklamışlardır. Tüm resmi binalara Yunan bayrağı çekmişler ve şehrin giriş-çıkışlarını denetim altına almışlardır. Yunan askerleri yerli Rumların da ihbar ve kışkırtmalarıyla kasabanın Müslüman halkına karşı büyük bir baskı ve tedhiş uygulamaya baslamışlardır. İşgalden kurtuluşa kadar geçen sürede, işgal altındaki pek çok yerdeki Türkler gibi Turgutlu halkı da pek çok acıya, işkenceye hatta katliama maruz kalmıştır. 30 Ağustosta kazanılan büyük zaferin ardından Yunan ordusunun Türkiye'yi terketmeye başlamasıyla ülkede bayram havası esmiştir. Ama bu sefer de Yunanlılar şehirleri yakıp-yıkarak çekilmeye başlamışlardır. Turgutlu yangını 4 Eylül 1922 Pazartesi günü başlamış ve iki gün boyunca sürmüştür. İleri cephelerden batıya dönen Yunan askerleinin de katılmasıyla olaylar çığrından çıkmıştır. Evleri tek tek ateşe verip insanları öldürmüşler, değerli eşyaları talan etmişlerdir.

 

 Bu yangınlar 6 Eylül 1922 Çarşamba akşamına kadar sürmüş şehir adeta bir kül yığını haline gelmiştir. Halide Edip'in ifadesiyle "bir yanmış ceset" haline dönüşmüştür. Onca acıya rağmen Turgutlu'lu bir kadın, Tahkik-i Mezalim Heyeti üyesi olarak buraya gelen Falih Rıfkı ATAY'a "Bu halimize de şükür, vatan kutuldu ya" demiştir. Tahkik-i Mezalim Heyetinin yaptığı tespitlere göre 6328 evden 201 ev sağlam kalmıştır. 10.000 civarında da insan katledilmiştir. Bu yangında pek çok tarihi binanın yanısıra, içinde birçok yazma eserin bulunduğu Paşa Camii Kütüphanesi de yanmıştır.

 AYDIN’I GERİ ALMA SAVAŞI
28 Haziran 1919 günü düşman birlikleri Menderes Köprübaşı’na saldırıya geçti. Önce Teğmen Kadri ve Denizli’li Komiser Hamdi Beylerin birlikleri düşmanı karşıladı. Gölhisar Yöresinde bulunan Yörük Ali Müfrezesi'ne ve Umurlu'daki birliklere haber gönderildi. Bu birliklerin gelmesiyle düşman birlikleri neye uğradığını şaşırdı ve geri çekilmeye başladı.

Türk cephesi Kepez sırtları ve Ilıcabaşı'ndan başlayarak Yeniköy sırtlarına kadar ilerliyordu. Düşman üç taraftan kuşatıldı. Akşama doru da Ilıcabaşı'ndan başlayarak şehrin kenar mahallerine girildi.
29 Haziran 1919 günü savaş erken saatlerde kızıştı. Düşman Tellidede ve Ovaeymir tepelerindeki kahramanların üzerine top ateşi açtı. Köprübaşı'na mevzilenen birliklerimiz de top atışıyla karşılık vermeye başladılar.

Yörük Ali Efe müfrezesi Kozdibi Mahallesi'ne girmeyi başardı. Yunanlılar yüksek bina ve minarelere makinali tüfek yerleştirmişti. Özellikle Beycamii minaresinin mazgal deliğine yerleştirilen makinalı tüfek çok geniş bir alanı etkisi altına alıyor ve müfrezenin hareket etmesine imkan vermiyordu. Ateşin minareden geldiğini anlayan Yörük Ali Efe efsanevi bir atışla bu makinalıyı susturmayı başardı. Akşama doğru istasyon çevresi, Güzelhisar, Torlak, Kozdibi, Ortamahalle tamamen kurtarılarak Yunan güçleri Pınarbaşı ve Aytepe yamaçlarına doğru sürüldü. 30 Haziran 1919 günü 2 gün aralıksız süren kent savaşının sonunda Düşman Kepez sırtlarında iyice kuşatılmıştı ve Topyatağı'ndan İncirliova yönüne doğru kaçmaya başladı.
Düşman Dedekuyusu üzerinden İncirliova'ya doğru çekildi. 33 gündür Yunan işgali altında bulunan Aydın böylece kurtarılmış oldu.

 

Mustafa Kemal’in Kağnısı

Yediyordu Elif kağnısını,
Kara geceden geceden.
Sankim elif elif uzuyordu, inceliyordu,
Uzak cephelerin acısıydı gıcırtılar,
İnliyordu dağın ardı, yasla,
Her bir heceden heceden.

Mustafa Kemal’in kağnısı derdi, kağnısına
Mermi taşırdı öteye, dağ taş aşardı.
Çabuk giderdi, çok götürürdü Elifçik,
Nam salmıştı asker içinde.
Bu kez yine herkesten evvel almıştı yükünü,
Doğrulmuştu yola önceden önceden.

Öküzleriyle kardeş gibiydi Elif,
Yemezdi, içmezdi, yemeden içmeden onlar,
Kocabaş, çok ihtiyardı, çok zayıftı,
Mahzundu bütün bütün Sarıkız, yanısıra,
Gecenin ulu ağırlığına karşı,
Hafiftiler, inceden inceden.

İriydi Elif, kuvvetliydi kağnı başında.
Elma elmaydı yanakları, üzüm üzümdü gözleri,
Kınalı ellerinden rüzgar geçerdi daim;
Toprak gülümserdi çarıklı ayaklarına.
Alını, yeşilini kapmıştı, geçirmişti,
Niceden, niceden.

Durdu birdenbire Kocabaş, ova bayır durdu,
Nazar mı değdi göklerden, ne?
Dah etti, yok. Dahha dedi gitmez,
Ta gerilerden başka kağnılar yetişti geçti gacur gucur
Nasıl dururdu Mustafa Kemal’in kağnısı
Kahroldu Elifçik, düşünceden düşünceden.

Aman Kocabaş, ayağını öpeyim Kocabaş,
Vur beni, öldür beni, koma yollarda beni.
Geçer götürür ana, çocuk, mermisini askerciğin,
Koma yollarda beni, kulun köpeğin olayım.
Bak hele üzerimden ses seda uzaklaşır,
Düşerim gerilere, iyceden iyceden.

Kocabaş yığıldı çamura,
Büyüdü gözleri, büyüdü yürek kadar,
Örtüldü gözleri örtüldü hep.
Kalır mı Mustafa Kemal’in kağnısı, bacım.
Kocabaşın yerine koştu kendini Elifçik,
Yürüdü düşman üstüne, yüceden yüceden.

Fazıl Hüsnü DAĞLARCA

Kurtuluş Savaşı

Atatürk samsuna çıktı,
Kurtuluş savaşı başladı.
Türk milleti bu savaşı
Emeğiyle kazandı.

Bütün askerler canını verdi.
Bu savaşı kazanalım diye.
Onlar bizim kalbimizde
Yaşayacaklar her zaman.

Kar kış demediler,
Üşüdüler öldüler.
Dayandılar savaştılar,
Bu savaşı kazandılar

KURTULUŞ SAVAŞI ŞİİRİ
Milletimiz zor durumdaydı,
Güçlüklerle burun burunaydı.
19 Mayıs ta çıktı bir kahraman,
İşte o olacaktı yurdu kurtaran.

Amasya, Erzurum, Sivas,
Ankarada TBMM kuruldu.
Sonra hemen Yunanistan kovuldu.
Sonunda adımız Türkiye oldu…

AYŞEGÜL KÖSE